HZ LOKMAN

Lokman’ın babasının adı Bâûrâ, onun Nâhûr, onun Tareh'dir ki, bu da İb­rahim'in babası Âzer'dir. Nesebini Muhammed b. İshak böylece vermektedir.

Nesebinin Lokman babası Anka, babası Serûr olduğu da söylenmiştir. O Eyle ahalisinden Nuyalıdır. Bunu da es-Süheylî zikretmiştir.

Vehb dedi ki; Lokman, Eyyub'un kızkardeşinin oğlu idi, Mukatil de şöy­le demektedir; Lokman’ın, Eyyub'un teyzesinin oğlu olduğu zikredilir.

ez-Zemahşerî de şöyle demiştir: Lokman’ın babasının adı Bâûrâ olup Eyyub'un kız kardeşinin oğlu ya da teyzesinin oğludur. Âzer'in çocuklarından olduğu da söylenmiştir. Bin yıl bir süre kadar yaşamış, Dâvûd (a.s) ona ye­tişmiş ve ondan ilim öğrenmiştir. Dâvûd (a.s)'ın peygamber olarak gönde­rilmesinden önce fetva verirdi. Ancak ona peygamberlik verilince, fetva vermeyi kesti. Kendisine bu husus hatırlatılınca bu sefer: Bu konuda benim fetvama ihtiyaç kalmayıp yükümlülükten kurtarılmış olduğuma göre; ben böy­le bir şeyi nasıl kabul etmem, demiştir.

Lokman sahib olduğu hikmetiyle Davud'a vezirlik yapıyordu. Dâvûd ona: Ne mutlu sana ey Lokman! Sana hikmet verildi ve senden bela uzaklaş­tırıldı,, dedi. Davud'a ise halifelik verilmiş, fakat belâ ve fitnelerle sınanmıştı.

Katade dedi ki: Yüce Allah Lokman’ı peygamberlik ile hikmet arasında mu­hayyer bıraktı, o hikmeti peygamberliğe tercih etti.

İkrime ve Şâbi «Lokman, bir peygamberdir» demişlerse de, ekser ulemaya göre o Hz. Davud zamanında dünyada yaşamıştı ve peygamber değildi. Lokman'ın hür mü köle mi olduğunda ihti­laf edilmiştir. Ekseriyete göre Lokman bir köleydi. Hangi milletten bir köle olduğu hususunda da ihtilaf edilmiştir. Bazılarına göre Habeş'ti. (Bu, İbn Abbas ve Mücahid'den de rivayet edilmiştir). İbn Merduveyh de Ebu Hureyre'den aynı görüşü merfu olarak ri­vayet etmektedir.

Mesleğinin ne olduğu hususunda farklı görüşler vardır. Onun terzi oldu­ğu söylenmiştir. Her gün efendisi için bir demet odun topladığı da söylenmiştir. Çoban olduğu da söylenmiştir. Halid er-Rabaî dedi ki: Lokman marangoz idi.

et-Taberî ve el-Kutebî'nin söylediklerine gö­re oğlunun adı Saran idi. el-Kelbî de Mişkem olduğunu söylemiştir. en-Nekkaş'ın naklettiğine göre En'um olduğu da söylenmiştir. el-Kuşeyrî'nin nak­lettiğine göre ise Lokman'ın oğlu da, hanımı da kâfir idiler. Müslüman olun­caya kadar onlara öğüt verip durdu.

Bir görüşe göre salih, hakim Habeşistanlı bir kuldur. Diğer bir görüşe göre de peygamberdir. Bir söze göre de İsrailoğullarının kadılarından bir kadıdır. Bir rivayete göre ise İbrahim (a)'in kardeşinin torunu İbn Baura bin Nahur bin Tarh'tır. Nevbe yada Mısır kölelerinden ayaklan nasırla parça­lanmış iri dudaklı zenci bir köledir

Hz. Lokmanın oğluna yaptığı tavsiyeleri amacına erdi. Tefsirde varid olduğuna göre Hz. Lokmanın oğlu müşrik idi. Hz. Lokman ona nasihatte bulundu ve bu nasihatlerini tekrar etti. Nihayet oğlu müslüman oldu. Lokman as oğluna nasihatleri

1— Allah'a ortak koşmak zulümdür

2— Ana-babaya itaat.

3— İşlenilen iyilik ve kötülük

4— Namaz kılmak..

5— İyilikle emretmek, kötülükten men'etmek

6— Başa gelen dert ve sıkıntılara karşı sabretmek

7— İnsanları küçük görmemek

8— Yeryüzünde çalımlı yürümemek..

9— Vakar ve tevazu ile yürümek..

10— Yüksek sesle konuşmamak

Konuyla ilgili ayetler

Lokman 12-19

12. Andolsun ki vaktiyle Lokmân'a hikmeti vermiş, şöyle demiştik: "Allah'a şükret, O'na şükreden kendi iyiliği için şükretmiş olur; nankörlük eden de bilmelidir ki Allah zengindir, her türlü övgüye lâyıktır."

13. Lokman, oğluna öğüt verirken ona şöyle dedi: "Sevgili oğlum! Allah'a ortak koşma; çünkü O'na ortak koşmak kesinlikle çok büyük bir haksızlıktır."

14. Biz insana ana babasıyla ilgili öğütler verdik. Annesi, güçten kuvvetten düşerek onu karnında taşımıştır; çocuğun sütten kesilmesi iki yıl içinde olur. Bunun için (ey insan), hem bana hem ana babana minnet duymalısın; sonunda dönüş yalnız banadır.

15. Eğer ana baban, hakkında bilgin olmayan bir şeyi bana ortak koşman için seni zorlarlarda bu durumda onlara uyma; yine de onlara dünyada iyi davran; yüzünü ve özünü bana çevirenlerin yolunu izle; dönüşünüz yalnız banadır, O zaman yapıp ettiklerinizin sonucunu size bildireceğini.

16. Lokman, "Sevgili oğlum" (dedi), "yaptığın iş bir hardal tanesi ağırlığında bile olsa, bir kayanın içinde saklansa veya göklerde yahut yerin dibinde bulunsa yine de Allah onu açığa çıkarır. Kuşkusuz Allah her şeyi bütün gizlilikleriyle bilir, O her şeyden haberdardır.

17. Yavrucuğum, namazını özenle kıl, iyi olanı emret, kötü olana karşı koy, başına gelene sabret. İşte bunlar, kararlılık gerektiren işlerdendir.

18. Gurura kapılarak insanlara burun kıvırma, ortalıkta çalım satarak yürüme; unutma ki Allah gurura kapılıp kendini beğenen hiçbir kimseyi sevmez.

19. Yürüyüşünde ölçülü ol, sesini yükseltme; çünkü seslerin en çirkini eşek sesidir."